Navigating Value: Phenomenological Perspectives on Emotional Abilities in the Digital Age

22 października 2025 r. w St. Catherine’s College Uniwersytetu w Oksfordzie odbył się workshop pt. Navigating Value: Phenomenological Perspectives on Emotional Abilities in the Digital Age, podczas którego prof. Arkadiusz Gut wygłosił Social Mind and Inner Self-Talk Across Cultures and Beyond: Poland, China, and ChatGPT-5 (An Empirical Study). Współautorem wystąpienia był prof. Jacek Matulewski.

Warsztat dotyczył roli doświadczenia wartości w regulacji emocji. Reakcje emocjonalne są zazwyczaj wywoływane przez rzeczy, na których nam głęboko zależy — wartości, które postrzegamy jako zagrożone. Kluczowa zdolność polega na możliwości krytycznej ponownej oceny wartości leżących u podstaw naszych reakcji emocjonalnych oraz, w razie potrzeby, ich rewizji lub ponownego dostosowania.

W czasie spotkania w St. Catherine’s College – jak relacjonuje prof. Arkadiusz Gut - analizowaliśmy procesy psychologiczne zaangażowane w tę zdolność — w szczególności w mowę wewnętrzną, samoregulację i szersze pojęcie sprawczości (agencji) — głownie z perspektywy fenomenologicznej. Zwróciliśmy m.in. uwagę na wyzwania związane z poruszaniem się w świecie wartości, zwłaszcza w kontekstach związanych z trudnościami w zakresie zdrowia psychicznego oraz w środowiskach cyfrowych, gdzie ludzie wchodzą w interakcje ze sztucznymi agentami i napotykają unikalne wymagania dotyczące ich emocjonalnego rozumienia siebie.

To seminarium było okazją do refleksji nad możliwościami integracji fenomenologii (z jej naciskiem na żywe doświadczenie, ucieleśnienie, intersubiektywność i empatię) z technologiami sztucznej inteligencji „pozbawionej świadomości”. Zbadaliśmy potencjał ujęcia fenomenologicznego do wniesienia wkładu w obliczeniowe podejścia do psychopatologii, i odwrotnie, do rozwoju syntetycznej fenomenologii na potrzeby opieki zdrowia psychicznego.

Fenomenologia jest rygorystyczną metodą filozoficzną badania struktur świadomości oraz tego, jak struktury te leżą u podstaw i wpływają na ludzkie doświadczenie. Przechodząc zwrot kliniczny, fenomenologia XX wieku stała się bardziej pragmatyczna, zwłaszcza w dążeniu do zrozumienia różnorodności żywych doświadczeń pacjentów cierpiących na zaburzenia psychiczne, często podważając poczucie ścisłej granicy między normą a patologią. Podstawowe tematy fenomenologiczne, takie jak temporalność, ucieleśnienie, intencjonalność, rozumienie i intersubiektywność, zyskały w ten sposób nowe znaczenie diagnostyczne i terapeutyczne.