Samoświadomość cielesna w perspektywie rozwojowej - Anna Karczmarczyk

Z radością informujemy, że nakładem Wydawnictwa UMK ukazała się książka dr Anny Karczmarczyk pt. Samoświadomość cielesna w perspektywie rozwojowej.

Książka stanowi głos we współczesnej debacie na temat czynników wpływających na samoświadomość w perspektywie rozwojowej. Autorka analizuje dwa konkurujące ze sobą poglądy związane z podstawową formą samoświadomości, podkreślające znaczenie doświadczenia własnego ciała oraz doświadczenia relacji społecznych. O ile samoświadomość związana z ciałem zwykle jest definiowana jako wrodzona, o tyle samoświadomość wymagającą kontekstu społecznego traktuje się jako nabywaną wraz ze zdolnością do posługiwania się pojęciami, w tym pojęciem „ja”. Autorka argumentuje, że najwcześniejszą rozwojowo postacią samoświadomości jest samoświadomość cielesna. Jednocześnie pokazuje, że nie ma ona charakteru wrodzonego, ale kształtuje się w ścisłej relacji ze świadomością drugiej osoby, doświadczanej przez jej cielesność. Takie ujęcie problemu znosi pozorną opozycję pomiędzy cielesnymi a intersubiektywnymi czynnikami w kształtowaniu samoświadomości oraz pozwala na bogatsze zdefiniowanie samoświadomości cielesnej i intersubiektywności. Samoświadomość cielesna wykracza poza sensomotoryczne doświadczenie własnego ciała, a doświadczenie innych nie jest rozumiane wyłącznie w kategorii „spotkania umysłów”, czyli zdolności do czytania innych umysłów. Obejmuje bowiem także „spotkanie ciał” – nawiązywanie bliskich relacji opartych na zaangażowaniu emocjonalnym i podzielaniu doświadczenia ciała. Książka ma profil filozoficzny, ale stanowi również źródło wiedzy na temat najnowszych badań dotyczących samoświadomości cielesnej prowadzonych w obszarze psychologii rozwojowej i neuronauk. Autorka zwraca przy tym uwagę na wyzwania związane z próbą interdyscyplinarnego przedstawienia procesu kształtowania się samoświadomości cielesnej.

 

Anna Karczmarczyk

Samoświadomość cielesna w perspektywie rozwojowej

• Rok wydania: 2024
• Liczba stron: 250
• ISBN: 978-83-231-5187-6
• eISBN: 978-83-231-5188-3
• DOI: https://doi.org/10.12775/978-83-231-5188-3

 

Spis treści

PODZIĘKOWANIA / 11

WSTĘP / 13

ROZDZIAŁ 1. CIELESNY WYMIAR SAMOŚWIADOMOŚCI

Wprowadzenie / 25

1.1. Przedrefleksyjna samoświadomość cielesna – wprowadzenie / 27

1.1.1. Samoświadomość przedrefleksyjna jako świadomość siebie jako podmiotu / 27

1.1.2. Ciało jako podmiot świadomości / 34

1.2. Epistemiczna charakterystyka przedrefleksyjnej samoświadomości cielesnej / 40

1.2.1. Cielesna odporność na błędną identyfikację / 40

1.2.2. Przedrefleksyjne doświadczenie ciała i odporność na błędną identyfikację / 51

1.3. Fenomenalna charakterystyka przedrefleksyjnej samoświadomości cielesnej / 57

1.3.1. Dwa wymiary doświadczenia ciała jako podmiotu / 57

1.3.2. Podmiotowość ciała jako przedmiot doświadczenia / 62

1.4. Przedrefleksyjna samoświadomość cielesna w badaniach empirycznych / 67

1.4.1. Przedrefleksyjna samoświadomość cielesna jako konstrukt teoretyczny / 67

1.4.2. Przedrefleksyjna samoświadomość cielesna a badania z zakresu neuronauk / 71

Podsumowanie / 79

 

ROZDZIAŁ 2. KSZTAŁTOWANIE SIĘ SAMOŚWIADOMOŚCI CIELESNEJ

Wprowadzenie / 81

2.1. Doświadczenie ciała a zdolność odróżnienia się od otoczenia / 84

2.1.1. Wzrokowa percepcja ciała jako podstawa dla odróżnienia się od otoczenia / 84

2.1.2. Multimodalne doświadczenie ciała jako podstawa dla odróżnienia się od otoczenia / 91

2.2. Zdolność odróżnienia się od otoczenia a cielesna samoświadomość / 96

2.2.1. Odróżnienie się od otoczenia jako kryterium cielesnej samoświadomości / 96

2.2.2. Krytyka odróżnienia się od otoczenia jako kryterium cielesnej samoświadomości / 103

2.3. Zdolność rozpoznawania swojego ciała u niemowląt / 110

2.3.1. Rozpoznawanie swojego ciała jako kryterium samoświadomości / 110

2.3.2. Przejście od odróżnienia się od otoczenia do rozpoznawania swojego ciała / 119

Podsumowanie / 127

 

ROZDZIAŁ 3. INTERSUBIEKTYWNE ŹRÓDŁA CIELESNEJ SAMOŚWIADOMOŚCI

Wprowadzenie / 129

3.1. Intersubiektywność jako „spotkanie umysłów” / 133

3.1.1. Czytanie innych umysłów – teoria teorii i teoria symulacji / 133

3.1.2. Krytyka teorii teorii i teorii symulacji / 143

3.2. Intersubiektywność jako „spotkanie ciał” / 150

3.2.1. Cielesna intersubiektywność w badaniach Merleau-Ponty’ego / 150

3.2.2. Teoria interakcji Gallaghera i jej krytyka / 159

3.3. Rola wczesnych interakcji społecznych dla odróżnienia siebie od innych / 168

3.3.1. Rola afektywnego dotyku dla odróżnienia ja–inny / 168

3.3.2. Doświadczenie typu „my” a odróżnienie ja–inny / 177

3.4. Rola wczesnych interakcji społecznych dla rozpoznawania swojego ciała / 184

3.4.1. Ciało jako przedmiot percepcji innych / 184

3.4.2. Ciało jako przedmiot stanów umysłowych innych / 194

Podsumowanie / 203

ZAKOŃCZENIE / 205